میلگرد چیست ؟
قبل از این که به کاربرد انواع میلگرد در ساختمان و ویژگی‌های آنها بپردازیم، ابتدا باید توضیحاتی در مورد این مقاطع پرکاربرد ارائه دهیم. تقریبا همه ما با میلگرد آشنا هستیم و احتمالا نمونه‌هایی از آن را در حین ساختمان سازی مشاهده کرده‌ایم. میلگردها میله‌هایی بلند هستند که از جنس فولاد ساخته شده و سایزهای گوناگونی دارند.
تولید میلگرد هم به صورت ساده و هم به صورت آجدار انجام می شود. میلگردهای ساختمانی عموما از نوع آج دار هستند. دلیل آن هم جلوگیری از حرکت میلگرد در بتن بر اثر ایجاد فشارهای ناگهانی در هنگام وقوع سیل، زلزله یا موارد این چنینی دیگر است.
میلگردها در سایزهای گوناگونی و توسط شرکت‌های مختلفی تولید می‌شوند. هر کدام از این شرکت‌های سازنده هم ممکن است استانداردهای خاصی را در تولید محصولات خود رعایت کنند. همین موضوع باعث تفاوت در کیفیت میلگردهای تولید برندهای مختلف می‌شود که باید به آن دقت نمود.
مشخصات فنی میلگردها
میلگردها با استفاه از فرآیند نورد گرم تولید می‌شوند. اما در این فرآیند گاهی اوقات از شمش‌های فولادی به عنوان مواد اولیه استفاده شده و گاه آهن آلات ضایعاتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. مشخصات فنی میلگردها که به طور معمول در کارخانه سازنده بر روی آنها حک می‌شود، این ویژگی و بسیاری از ویژگی‌های دیگر میلگرد را برای ما مشخص می‌کند. معمولا بیشتر کارخانه‌های تولید کننده این مقاطع فولادی با علامت اختصاری میلگرد مشخصات فنی آنها را مشخص می‌کنند.
به طور معمول، حرف اول کارخانه سازنده یا نماد ان بر روی میلگرد ها قرار می‌گیرد. استحام تسلیم میلگرد، درجه استحکام و اندازه میلگرد موارد دیگری هستند که می‌توان آنها را از مشخصات فنی میلگرد دریافت کرد.
انواع میلگرد
تا این جا به بیان توضیحاتی درباره میلگرد و کاربردهای گوناگون آن در ساختمان پرداختیم. اکنون می‌خواهیم انواع گوناگون میلگرد را بیان کنیم. میلگردها از جنبه‌های متفاوت از جمله شکل و ظاهر، استحکام، روش تولید، استانداردهای ساخت، جنس، نوع و سایز دارای انواع مختلفی هستند. هر کدام از این انواع میلگرد با توجه ویژگی‌هایشان کاربردهای گوناگونی هم دارند. در ادامه هر یک از این جنبه‌های تفاوت را به طور مفصل توضیح خواهیم داد.
انواع میلگرد از نظر استاندارد
هر کشور دارای استاندارادهایی در تولید میلگرد خود می‌باشد که گاهی اوقات این استانداردها در سطح بین المللی رعایت شده و برخی مواقع هم در سطح ملی هستند. این استانداردها عموما بر اساس محیط و شرایط هر کشور ایجاد شده و مورد استفاده قرار می‌گیرند. در کشور ما بیشتر کارخانه‌های تولید میلگرد از جمله کارخانه ذوب آهن اصفهان که شرکت شاخص در این زمینه است، از استانداردهای روسی در ساخت میلگرد پیروی می‌کنند.
در این استاندارد انواع میلگرد به چند گروه میلگرد A1، میلگرد A2، میلگرد A3 و میلگرد A4 تقسیم می‌شوند که در ادامه به طور کاملا آنها را توضیح خواهیم داد. اما اگر بخواهیم به استانداردهای بین المللی تولید میلگرد نگاه کنیم، به چند مورد مهم شامل استاندارد ASTM، JIS، DIN و ISO می‌رسیم. ASTM یکی از معتبرترین استانداردهای تولید میلگرد دنیا است که از طرف انجمن آزمون و مواد آمریکا ارائه شده است.
JIS استاندارد مربوط به کشور ژاپن می‌باشد که استاندارد JIS G3112 را برای میلگردهای مصرفی در بتن عنوان کرده است. استاندارد DIN مربوط به کشور آلمان می‌باشد و DIN 488 را برای میلگردهای مصرفی پیشنها می‌دهد. در نهایت، ISO که مربوط به سازمان بین المللی استاندارد است، ISO 6935 را برای میلگردها عنوان می‌کند. این که کدام یک از این استانداردها و یا حتی استانداردهای دیگر در تهیه میلگرد استفاده شود، بستگی به محیط کشور و البته کارخانه تولید کننده دارد.
میلگرد A1
این نوع میلگردها از درصد کمی کربن ساخته شده‌اند. به همین دلیل، قابلیت انعطاف و شکل پذیری بالایی دارند. در صنعت به این نوع میلگردها، میلگرد نرم هم گفته می‌شود و به طور معمول هیچ گونه آجی بر روی سطح خود ندارند.
میلگرد A2
این نوع میلگردها دارای سختی بیش‌تری نسبت به میلگردهای A1 هستند و بر روی سطح بدنه خود اج‌هایی یکنواخت دارند. در صنعت به این میلگردها نیمه ترد گفته می‌شود.
میلگرد A3
این میلگردها دارای سختی بالاتری نسبت به دو نمونه قبلی هستند و در نتیجه شکل پذیری کم‌تری نسبت به آنها دارند. از طرف دیگر، بر روی سطح ان‌ها آج‌هایی به شکل جناق وجود دارد. به همین دلیل، میلگردهای A3 میلگرد جناقی هم نامیده می‌شوند. به منظور اطلاعات بیشتر در مورد این نوع میلگردها، پیشنهاد می شود که مقاله تفاوت میلگرد A2 و A3 را مطالعه نمایید.
میلگرد A4
میلگرد A4 سخت‌ترین نوع میلگرد هستند که بر روی سطح آنها آج‌هایی به صورت جناقی قرار گرفته است. منتهی این آج‌ها از دو طرف برعکس یک دیگر هستند که این مورد باعث افزایش چسپندگی میلگرد به بتن می‌شود. در واقع می‌توان گفت با افزایش شماره این میلگردها، درجه سختی‌شان هم افزایش می‌یابد.
انواع میلگرد از نظر شکل و ظاهر
جنبه تفاوت دیگر بین انواع میلگردها، شکل ظاهری آنها می‌باشد. به طور کلی، بر این اساس می‌توان میلگردها را به دو دسته ساده و آجدار تقسیم بندی نمود. میلگردهای ساده شکل کاملا صافی دارند و هیچ آج و برآمدگی بر روی سطح آنها وجود ندارد. این گونه میلگردها قابلیت خم شدگی بسیار بالایی دارند.
به همین دلیل، به راحتی مب‌توان آنها را خم نموده یا برش داد. با توجه به این ویژگی، بیشتر برای کارهایی مورد استفاده قرار می‌گیرند که نیاز به خم کاری و پیچش دارد. اما این میلگردها برای استفاده در بتن و به خصوص برای پروژه‌های سنگین اصلا مناسب نیستند.
نوع دیگر میلگرد از نظر شکل ظاهری، میلگردهای آج دار هستند. این میلگردها بر خلاف نوع ساده بر روی سطح خود دارای آج‌هایی هستند. میلگردهای آجدار خود در چندین نمونه مختلف از نظر استحکام و نوع آج گذاری موجود هستند.
از میلگردهای آجدار به طور مخصوص درون بتن استفاده می‌شود. چرا که این آج‌ها با بتن درگیر شده و امکان سر خوردن میلگرد درون آن را از بین می‌برد. میلگردهای اج‌دار به طور معمول دارای سختی بیش‌تری هستند و کم‌تر برای مصارف خم کاری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع میلگرد از نظر جنس
جنس میلگرد موضوع مهم دیگری است که بر اساس ان میلگردها به چند دسته مختلف تقسیم می‌شوند. به طور کلی، میلگردها از نظر جنس شامل موارد زیر می شوند:
- میلگردهای فولاد کربنی
- میلپرد اپوکسی
- میلگرد گالوانیزه
- میلگرد فایبرگلاس
- میلگرد استیل
- میلپرد کامپوزیتی
انواع میلگرد از نظر سایز
موضوع مهم دیگر در مورد میلگردها، بحث سایز آنها است. این مقاطع فولادی در سایزهای بسیار متنوعی ساخته می‌شوند و جهت مصارف گوناگون کاربرد دارند. در کشور ما میلگردهایی با سایز ۸ تا ۵۰ بیشتر کاربرد دارند، اگر چه میلگردهایی در اندازه‌های دیگر هم تولید می‌شوند.
سایزمیلگرد در واقع همان اندازه قطر آن بوده و بر حسب میلی متر اندازه گیری می‌شود. معمولا میلگردهای با سایز بالاتر برای سازه‌های سنگین‌تر و قوی‌تر استفاده می‌شوند. هر چه سازه کوچک‌تر و سبک‌تر شود، سایز میلگردهای مورد نیاز برای آن هم کاهش می‌یابد.
مهم ترین انواع میلگرد براساس سایز شامل موارد زیر می شوند:
- سایز ۸
- سایز ۱۰
- سایز ۱۲
- سایز ۱۴
- سایز ۱۶
- سایز ۱۸
- سایز ۲۰
- سایز ۲۲
- سایز ۲۵
- سایز ۲۸
- سایز ۳۲
- کارخانه های یاد شده در بالا تولید کننده باکیفیت ترین انواع میلگرد در کشور هستند و به سبب رعایت استانداردهای ساخت و نیز قیمت مناسبی که دارند، شناخته شده ترین کارخانه های تولید میلگرد در ایران هستند. سایر کارخانه های تولیدکننده میلگرد عبارتند از قیمت میلگرد شاهین بناب ، آریان فولاد ، پرشین فولاد ، آناهیتا ، فولاد گلستان ، قیمت میلگرد کاشان ، قیمت میلگرد اهواز ، سپهر ایرانیان ، کیان کاشان ، بافق یزد ، خرمدشت ، هشترود ، ارگ تبریز ، روهینا دزفول ، البرز تاکستان ، نوین ابهر ، قیمت میلگرد درپاد تبریز ، آذر فولاد امین ، نیک صدرا توس ، کاوه اروند ، آتیه خلیج فارس ، شمس سپهر ، راد همدان ، ذوب آهن مهیار اردبیل ، سرمد ابرکوه ، دماوند ، ذوب و نورد کرمان ، جهان فولاد سیرجان ، سیرجان حدید جنوب ، نورد سمنان ، کاوه تیکمه داش ، بردسیر کرمان ، حسن رود ، شاهرود ، صبح پارسیان ، جهان فولاد غرب ، قائم رازی ، آریا ذوب اجتهارد.
انواع میلگرد ها از نظر نوع و کاربرد
میلگردهای دیگری هم وجود دارند که از طریق شکل دهی، خم کاری، کاربرد و یا نوع در دسته دیگری قرار می گیرند. این میلگرد ها براساس نوع عبارت اند از:
- میلگرد کلاف
- میلگرد HSD
- میلگرد زیگزاگ
- میلگرد ترانس
- میلگرد حرارتی
- میلگرد تقویتی
- میلگرد نرمال
- میلگرد بستر
- میلگرد ممان منفی
- میلگرد اروپایی
کاربرد انواع میلگرد در ساختمان
میلگرد در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حوزه‌های مربوط به ساخت خودرو و ماشین‌آلات، در بخش‌های سد سازی و موارد این چنینی دیگر از میلگرد استفاده می‌شود. اما رایج‌ترین و با اهمیت‌ترین استفاده از میلگردها در صنعت ساختمان سازی است.
میلگرد راستا
تقریبا می‌توان گفت بیش‌ترین و مهم‌ترین کاربرد میلگرد در ساختمان سازی به همین بخش مربوط می‌شود. میلگردهای راستا آن دسته از میلگردها هستند که برای افزایش مقاومت بتن در ستون‌ها و حتی در پی یا فونداسیون ساختمان قرار می‌گیرد. استفاده از میلگرد در این بخش‌ها به صورت شاخه‌های بلند صورت می‌پذیرد و به همین دلیل به ان‌ها میلگردهای راستا گفته می‌شود.
میلگرد سنجاقی
میلگردهای سنجاقی در واقع همان شکل باز شده میلگردهای خاموت هستند. از این میلگردها برای اتصال میلگردهای طولی با میلگردهای خاموت استفاده می‌شود. در کنار این موضوع، جهت افزایش مقاومت خاموت کارایی دارند.
میلگرد خرک
در برخی موارد برای افزایش مقاومت پی یا فونداسیون ساختمان، علاوه بر میلگردهای معمولی استفاده شده، از دو ردیف میلگرد دیگر به صورت افقی هم استفاده می‌کنند. به این میلگردها خرک گفته می‌شود و عموما در قسمت بالای فونداسیون قرار می‌گیرند. از آن جایی که تمام بار ساختمان به پی و از ان جا به زمین منتقل می‌شود، میلگردهای خرک باعث افزایش مقاومت فونداسیون می‌شوند.
میلگرد رکابی
گاهی مواقع در هنگام چینش میلگردهای دیوار، لازم است از یک سری میلگرد دیگر هم برای نگه داشتن ان‌ها به صورت افقی و عمودی استفاده نمود. میلگردهایی با این کاربرد اصطلاحا میلگرد رکابی نامیده می‌شوند. کاربرد میلگردهای رکابی بیشتر در ساخت دیوارهای بتنی است.
میلگرد ادکا
از این میلگردها بیشتر در قسمت تکیه گاه تیرهای ساختمانی استفاده می‌شود. زیرا می‌توانند تا حد زیادی تحمل نیروی برشی را برای تیرآهن افزایش دهند. تعدادی از مهم‌ترین کاربردهای میلگرد در ساختمان سازی را بیان کردیم. همان طور که مشاهده کردید، به دلیل استفاده گسترده از میلگرد در ساختمان سازی، برای میلگردهای استفاده شده در هر بخش از ساختمان عنوانی جداگانه انتخاب شده است. این موضوع اهمیت استفاده از میلگرد به خصوص در حوزه ساختمان را می‌رساند.
میلگرد خاموت
در هنگام ایجاد ستون‌های ساختمان با استفاده از انواع میلگرد، از میلگردهای کوچک‌تری برای بستن آنها استفاده می‌شود که به آنها میلگرد خاموت می‌گویند. میلگردهای خاموت در فاصله‌های مشخص به دور چند شاخه میلگرد راستا بسته می‌شوند. این کار به این منظور انجام می‌گیرد که هم از جدا شدن آنها و خم شدن افقی‌شان جلوگیری شود و هم مقاومت‌شان را افزایش دهد.