چه زمانی استفاده از وادار ناودانی ضروری است؟
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مهندسان و مجریان پروژه‌های ساختمانی، اجرای دیوارهایی است که علاوه بر سبکی و سرعت ساخت، در برابر بارهای جانبی و زلزله مقاوم باشند. دیوارهای غیر باربر در ساختمان ها معمولاً در معرض خطر ترک خوردگی یا حتی ریزش قرار دارند، به همین دلیل استفاده از المان‌های تقویتی مانند وادار ناودانی اهمیت فراوانی پیدا می‌کند. اما این سؤال پیش می‌آید که دقیقاً چه زمانی باید از وادار ناودانی استفاده کنیم و نبود آن چه پیامدی برای سازه خواهد داشت؟
وادار ناودانی چیست؟
وادار ناودانی در حقیقت یک عضو فلزی قائم است که معمولاً به شکل ناودانی طراحی می‌شود و به‌عنوان المان تقویتی در دیوارها به کار می‌رود. وظیفه اصلی آن، جلوگیری از خمش و ناپایداری دیوار در اثر بارهای جانبی مانند زلزله یا باد است. در واقع می‌توان وادار را یک ستون فرعی در نظر گرفت که دیوار را مهار کرده و مانع از ریزش یا جداشدن آن از اسکلت اصلی می‌شود.
نقش وادار ناودانی در کنترل خمش دیوار
دیوارهایی که طول یا ارتفاع زیادی دارند، بیشتر در معرض خمش قرار می‌گیرند. اگر نیروی جانبی مانند زلزله به چنین دیواری وارد شود، احتمال شکست در نواحی میانی بسیار بالاست.
وادار ناودانی با قرارگیری در فواصل مشخص، نیروی وارد شده را تقسیم کرده و اجازه نمی‌دهد خمش بیش از حد در یک نقطه متمرکز شود. به همین دلیل در تمامی ساختمان ها که دیوار هایی با طول زیاد یا ارتفاع بیشتر از حدود آئین نامه ای دارند ، نصب وادار ناودانی به‌عنوان یک اصل ایمنی محسوب می‌شود.
زمان استفاده از وادار ناودانی
اولین و مهم‌ترین زمان، زمانی است که دیوارها طول یا ارتفاع زیادی دارند. دیوارهایی با طول بیش از چهار متر بدون وادار معمولاً نمی‌توانند در برابر نیروهای جانبی مقاومت کافی داشته باشند. همچنین اگر ارتفاع دیوار بیش از سه و نیم متر باشد، احتمال شکست و ترک‌خوردگی بالا می‌رود و نیاز به وادار ناودانی کاملاً احساس می‌شود.
زمان دوم، در مجاورت بازشوها مانند پنجره‌ها و درهاست. وجود بازشو باعث می‌شود دیوار در اطراف آن‌ها ضعیف‌تر باشد و فشارها به این نقاط منتقل شود. نصب وادار ناودانی در اطراف بازشوها از بروز ترک و ریزش جلوگیری می‌کند.
یکی دیگر از مواردی که استفاده از وادار ناودانی ضروری است، دیوارهایی با انتهای آزاد است به این معنا که دیوار از دو سمت به ستون منتهی نشده باشد. در این موارد باید سر آزاد دیوار بوسیله ناودانی وادار مهار گردد.
در ساختمان‌هایی که دیوارها به صورت ممتد در طول زیاد یا در طبقات مختلف تکرار می‌شوند نیز نصب وادار اهمیت پیدا می‌کند، چرا که تکرار بارگذاری در طول زمان باعث افزایش احتمال آسیب خواهد شد.
ارتباط وادار ناودانی با دیگر المان‌های تقویتی
وادار ناودانی به تنهایی نمی‌تواند تمامی نیازهای مقاومتی یک دیوار را تأمین کند. در بسیاری از پروژه‌ها از ترکیب وادار ناودانی با وال پست ( ناودانی منقطع ) استفاده می‌شود. وال پست ( ناودانی منقطع ) وظیفه دارد دیوار را از اسکلت اصلی جدا کند و وادار ناودانی درون خود دیوار، خمش و تغییر شکل را کنترل می‌کند. همچنین در دیوارهای بلند، ترکیب وادار ناودانی با میلگرد بستر باعث یکپارچگی بیشتر شده و از ایجاد ترک‌های افقی جلوگیری می‌کند.
روش اجرای صحیح وادار ناودانی
برای اینکه وادار ناودانی عملکرد مناسبی در سازه داشته باشد، رعایت نکات اجرایی بسیار مهم است. نخست باید محل دقیق نصب وادار در نقشه‌های اجرایی مشخص شود. وادارها معمولاً در فواصل کمتر از چهار متر قرار داده می‌شوند و به‌صورت قائم از کف تا سقف امتداد پیدا می‌کنند. اتصال آن‌ها به اسکلت اصلی سازه باید محکم و پایدار باشد، به همین دلیل معمولاً در پایین به کف سازه متصل می‌شوند. و در قسمت بالا به صورت کشویی یا تلسکوپی اجرا میگردد. استفاده از صفحه فولادی و جوشکاری یا انکر بولت از روش‌های رایج در این اتصال است.
همچنین، در مناطقی که خطر خوردگی بالاست، استفاده از ناودانی گالوانیزه یا پوشش ضدزنگ برای افزایش دوام الزامی است.
استانداردها و ضوابط آیین‌نامه‌ای
بر اساس دستورالعمل‌های رایج در پیوست ششم استاندارد 2800 ، نصب وادار ناودانی در دیوارهایی با طول بیش از پنج متر یا ارتفاع بیش از سه و نیم متر الزامی است. همچنین در دیوارهایی که دارای بازشو هستند، در دو طرف بازشو باید وادار اجرا شود تا بارهای جانبی به‌طور یکنواخت منتقل گردد. آیین‌نامه‌ها همچنین تأکید دارند که فاصله بین دو وادار نباید بیشتر از چهار متر باشد و ضخامت ناودانی انتخابی باید متناسب با نوع دیوار و بار وارده تعیین شود. رعایت این ضوابط نه‌تنها به افزایش ایمنی کمک می‌کند بلکه مانع از بروز مشکلات اجرایی در آینده خواهد شد.
